جنگ به روایت زنان: بررسی روایت جنگ الجزایر در آثار آسیه جبار

در این مقاله، پس از اشاره به پیشینۀ ادبیات زنان در الجزایر، با استفاده از رویکرد توصیفی‌ـ تحلیلی به معرفی و بررسی چند نمونه روایت زنانه از جنگ استقلال الجزایر در خلال آثار نویسندۀ شهیر الجزایری، آسیه جبار، می‌پردازیم. این تحقیق نشان می‌دهد که زبان و نهاد ادبیات در الجزایر تا پیش از سدۀ اخیر تحت سیطرۀ مردان بوده و عمدۀ آثار ادبی این کشور بر ارزش‌های مردسالارانه استوار بوده و دیدگاه مردانه را منعکس می‌کرده است. اما با وقوع جنگ، که موضوعی اساسی و مهم بوده، و از سوی زنان نیز به شیوۀ خاص خود تجربه شده، لزوم ارائۀ نگاه و روایت زنانه از آن احساس می‌شود. آسیه جبار نخستین نویسندۀ زن الجزایری است که در رمانی با عنوان فرزندان جهان جدید مستقیم به موضوع جنگ استقلال می‌پردازد. این رمان، که در تاریخ ادبیات الجزایر از رمان‌های مؤثرجنگ الجزایر محسوب می‌شود، مهر تأییدی بر استعدادها و قابلیت‌های زنان در عرصۀ نویسندگی می‌زند و راه را برای ورود دیگر زنان به این عرصه هموار می‌کند. موضوع جنگ یکی از ارکان ثابت و اساسی در آفرینش‌های آسیه جبار محسوب می‌شود. ویژگی خاصی که موجب تمایز آثار آسیه جبار از دیگر آثار جنگی می‌شود آن است که وی با استفاده از دیدگاه زنانۀ خود، نه‌تنها به مسئلۀ آزادی الجزایر از طریق جنگ و مقاومت اشاره می‌کند، بلکه لزوم آزادی زنان از حصارهای بسته و رهایی آنان از برخی محدودیت‌ها و تعصبات را نیز یادآور می‌شود. وی همچنین با به تصویر کشیدن رنج‌ها و مشکلات خاص زنان در طول دوران جنگ و نشان دادن نحوۀ مشارکت آنان در این مبارزه، که در نوشته‌های نویسندگان مرد مغفول مانده یا به شایستگی نمایان نشده بود، سهم و نقش زنان در استقلال این کشور را برجسته می‌کند.